Artık Yıkmadan Yapmak Zorundayız

Artık Yıkmadan Yapmak Zorundayız Küçükesat Semt Pazarı ve Çarşısından Küçükesat İnovasyon Merkezine Dönüşüm için Önsöz

Ankara’da yıkmak ve yapmak yıllar içinde kentsel kültürün bir parçası haline geldi. Yıllardır orada olan bir yapının birden ortadan kaybolduğunu ve yerine bir inşaat yükseldiğini görmek olağan bir hal aldı. Hemşerilerde güvensizlik ve kentte geçicilik hissi yaratan, zamanı büken, dünle yarının ilişkisini koparan, yavaş yavaş olan bir deprem gibi. Maltepe Havagazı Fabrikası, Opera’daki İller Bankası Binası, Sıhhiye’deki Etibank Binası, Çubuk Barajındaki Gazino Binası, Su Süzgeci Binası, Kumrular’daki İmar İskân Bakanlığı Binası ve İkamet Sitesi ilk akla gelenler. Tamamında AKP iktidarının, büyük bir kısmında Gökçek’in parmak izleri olan kent suçları bunlar ama aynı zamanda büyük ekonomik ve ekolojik kayıplar. Hiçbir anlamda ne ekonomik ne de ekolojik olarak bu kadar yıkımı kaldıracak derecede zengin değiliz. Üstelik çevremizde sürekli rant baskısı ile yıkımlar olmasından, yaşamlarımızdaki değişim baskısından çok yorulduk...

Son dönemde Ankara’da yık-yap kültürünün tersine dönebileceğini gösteren bir örnek de var, neyse ki. Ulus’taki 100. Yıl Çarşısı ve Kültür Merkezi Binasının yıkım kararı geçtiğimiz aylarda iptal edildi. Bunun yerine yapının onarılarak yenilenmesi için Büyükşehir Belediyesince bir fikir yarışması açıldı. Solfasol olarak yaptığımız haberlerle bu sürece katkı vermiş olmaktan mutluyuz. Süreci takip etmeyi sürdürüyoruz. Şimdi Küçükesat Semt Hali ve Çarşısı yıkım tehlikesi ile gündemimizde. Yık-yap kültürüne aykırı iyi bir örnek daha oluşturabilmek için çabalarımız ise sürüyor. Küçükesat Semt Hali ve Çarşısının yıkımla karşı karşıya olduğunu birkaç hafta önce öğrendik. Yıllardır alışveriş yaptığım Şatıroğlu Kasabı’nın taşınma hazırlıkları yaptığını öğrendiğimde binanın yıkılacağını, yerine yaşlı bakım merkezi yapılmasının planlandığını söylediler. Kimi kaynaklar yıkılacak yapının yerine katlı otopark yapılacağını söylüyorlardı. Kesin olan ise Ankara Büyükşehir Belediyesi Fen İşleri Dairesi’nin yıkım için hazırlık yaptığıydı. Yapı, 1980’lerde Ankara Büyükşehir Belediyesi tarafından semtin gündelik alışveriş ve otopark ihtiyacını karşılamak üzere inşa ettirilmiş ama Melih Gökçek döneminde yanlış yönetim-kiralama politikaları ve kötü kullanım sebebiyle köhnemiş, günümüzdeki halini almış. Yapı, çarşı olma işlevini zamanla yitirmiş olsa da binanın konumu, mimari ve mekânsal imkanları köhnemiş haline rağmen heyecan verici. Yapı, yaratıcı bir kurgu ile yepyeni işlevler kazanabilir ve önümüzdeki on yıllarda Esat’ta ve Ankara’da kentsel yaşama bambaşka değerler katabilir. İtiraf etmek lazım ki Covid 19 Pandemisinin ilk günlerinden bu yana yapı ile ilgili hayaller kuruyor ve kendi aramızda konuşuyorduk. Yıkım haberleri ve çarşının boşalması bu hayalleri yüksek sesle ifade etmemize vesile oldu.

YIKMAK YERİNE YENİDEN İŞLEVLENDİRMEK

Dünyadaki çağdaş kentlere bakıldığında da çağdaş kentlerin yapılı çevre stoklarındaki işlevini yitirmiş benzer modern mimarlık yapılarını yıkmak yerine yeniden işlevlendirerek kentsel inovasyon odakları olarak kullandıkları ve hem yapıya hem de yeni işleviyle kentin kültür hayatına değer kattıkları iyi örnekler görülüyor. Örneğin işlevini yitirmiş bir sanayi yapısı Helsinki’de Cable Factory (KAAPELITEHTAAN) adıyla bugün kentin kültürel ve sanatsal odağı oldu, Avrupa’nın önde gelen inovasyon merkezlerinden birine dönüştü. Diğer bir örnek demiryolu rotası dışında kaldığı için sinema ve kültür merkezine dönüştürülmüş ve bugün Bordeaux’un en gözde kamusal alanlarından birisi olan eski gar binası… Amsterdam’da bulunan eski tramvay tamir atölyesi De Hallen, kapatıldıktan yıllar sonra kente bu sefer yerel ürün satışı, kafe-bar restoranlarıyla kültürel bir odak olarak katıldı. De Hallen bugünlerde Amsterdam’ın en gözde kamusal alanlarından. Ankara’da bu tür dönüşümün en iyi örneği eski cer atölyesinden bugün bir müze ve kültür merkezine dönüşen Cer Modern. Bu örnekler çoğaltılabilir. Küçükesat Semt Hali ve Çarşısı binası, konumu, barındırdığı mekânsal değerler ve mimari potansiyeli ile Ankara’ya değer katan böylesi bir kamusal alana dönüşebilir.

KÜÇÜKESAT KÜLTÜR SANAT İNOVASYON MERKEZİ İÇİN BAZI FİKİRLER

Küçükesat Semt Hali ve Çarşısı Binası Kavaklıdere ile Küçükesat semtlerinin kesişim noktasında bulunuyor. Ankara’nın gözde Tunalı Hilmi Caddesi ve Esat Caddesi çevresindeki ekonomik ve sosyal hareketliliğin hemen sınırında. Bu konumu ile Kavaklıdere’deki hareketli ekonomik ve sosyal yaşamın Esat’a doğru genişlemesi için önemli bir olanak. Ama bunun olabilmesi için elbette yeniden işlevlendirmenin dinamik ve öncü unsurlar içermesi şart.

DİNAMİK VE ÖNCÜ BİR YENİ İŞLEV: MAKERSPACE

Bu kapsamda düşünerek önerimiz yapının kültürel, sanatsal ve dijital teknolojik üretimi kapsayan ve dünyada benzer örnekleri makerspace olarak adlandırılan bir işlevle yenilenmesi. Makerspace, bir yapı içinde, sanatsal veya araştırma-geliştirme amacıyla yüksek teknoloji kullanan veya teknolojik araçları kullanmayan, yapmak, öğrenmek, keşfetmek ve paylaşmak amacıyla düzenlenmiş ortak bir çalışma-üretme alanı. Küçükesat Semt Hali ve Çarşısı Binası bir makerspace için gerekli işlevleri karşılayacak mekânsal kapasiteye fazlasıyla sahip.

Bir makerspace olarak yenilendiği taktirde

  • yapı ve alanları çocuklara, yetişkinlere, üniversite öğrencilerine, sanatçılara ve bireysel girişimcilere açık bir ortak çalışma-üretim alanı olabilmeli.
  • Bir makerspace olarak yapı, ortak kullanım için 3D yazıcıya, lazer kesiciye, CNC makinesine, yüksek hızlı internete, ahşap-metal atölyesine, seramik fırınına, kaynak atölyesine, fotoğraf atölyesine ve hatta dikiş makineleri dahil olmak üzere çeşitli yapım ekipmanlarına ve altyapısına sahip olmalı.
  • Bunun yanı sıra yerli-yabancı sanatçıların, dijital teknoloji ile üretim yapan tasarım temelli çalışan bireysel girişimcilerin geçici ya da kalıcı olarak atölye-mekan ihtiyaçları karşılanabilmeli.
  • Bu yapı ve çevresindeki kentsel alanda periyodik düzende festivaller, şenlikler, eğitimler, atölyeler düzenlenebilmeli.
  • Mekan bütün bunların yanı sıra yaşayan bir kentsel, kamusal alan olarak, sergi alanları, kafe, bar ve restoranıyla tüm kentlilere açık bir kamusal olan olabilmeli.

Küçükesat İnovasyon Merkezi bir mekarspace olarak yakın çevresinden başlayarak kent hayatına hareket getirecek ve canlılık katacaktır. Küçükesat Semt Pazarı ve Çarşısının Ankara Küçükesat İnovasyon Merkezine dönüşümü Ankara’nın kültürel, sanatsal yaşamı için büyük bir kazanç olacaktır. Bu kapsamda yapılması, unutulmaması gereken diğer unsurlar ise şöyle:

  • Yapının yeni işlevine uygun olarak kapsamlı tadilattan geçmesi gerekmektedir. Bu tadilat yeniden işlevlendirmeye uygun ancak binanın mevcut yapısına en az müdahale içerecek şekilde, ekonomik ve Belediyenin Yerel İklim Değişikliği Eylem Planına uygun olarak yeşil bina konseptine uygun olmalıdır.
  • Yapı, yıllık 1200 m3 yağmur hasadı ve 100 KW elektrik üretimi potansiyeline sahiptir. Bununla birlikte değerlendirildiğinde yapının 3000 m2’yi bulan büyüklükteki teras katı kent bahçeciliği, seracılık, kompost üretimi vb. için değerlendirilebilir.
  • Yapı makerspace işlevine ek olarak
    • geri döndüşüm merkezi
    • gıda toplulukları lojistik merkezi vb. ek işlevler de görebilir.
  • Yapı engelli erişimine uygun hale getirilmelidir. Bina küçük müdahalelerle tümüyle erişilebilir hale getirilebilir. Yapının yeni idari yapısı işlevini destekleyecek şekilde, bürokratik olmayan, esnek ve katılımcı bir düzende, özenle tanımlanmalıdır.
  • Yapının yeni işlevinin şekillenmesinde semt halkının katılımı esastır. Dönüşüme dair detayların belirlenebilmesi için katılımcı bir süreç planlanmalı ve hayata geçirilmelidir.
  • Yapının yeni işleviyle çeşitli uluslararası kültür ve teknoloji fonlarına ve sponsorlara ulaşması mümkündür.

Bu kapsamda hazırladığımız öneriyi geçtiğimiz günlerde Belediye ile de paylaştık. Beklediğimizden çok daha hızlı bir dönüş aldık ve bize binanın yıkım kararından vazgeçildiği söylendi. İtiraf etmeliyiz ki Belediyeden bu kadar hızlı dönüş almak, yıkım kararından bu kadar hızlı geri adım atılması alışık olmadığımız bir şey. Bunu elbette iyiye yoruyoruz ve Ankara’da vaat edilen değişim için iyi bir örnek olmasını umut ediyoruz. Binanın yeniden işlevlendirilmesi ile ilgili süreçte de aktif olarak yer almayı ve yıkmadan yapmak kültürüne katkı olacak iyi bir örneği Ankara’ya kazandırmak için çabalamayı sürdüreceğiz. 

None
Yazar Mehmet Onur Yılmaz
Teşekkür Akın Atauz & Onur Mat & Zişan Kürüm & Aydan Balamir & Kadri Atabaş
  • Paylaş