2014 Dünya Felsefe Günü Mesajı “Makul Şüphe”

Dünya Felsefe Günü bu yıl 20 Kasım 2014 Perşembe günü kutlanacak. Bu “Gün”ü kutlamak için, son günlerde ülkemizin gündeminde olan bir konuyla ilgili bir kavram üzerinde durmak istiyorum: “makul şüphe” üzerinde. ‘Makul şüphe’ bağlamında ‘makul’ teriminin, iki şey arasında olması muhtemel, ama olup olmadığı henüz belli olmayan bir bağlantı dile getirmek için; ama aynı zamanda, iki şey arasında bir bağlantı olduğunu iddia etmek için kullanıldığını görüyoruz.

 ‘Makul’ teriminden ‘akla yatar’ olma, en geniş anlamıyla ‘akıl’dan da insansal bir yetenek olan bağlantı kurma yeteneği anlaşılırsa; ‘makul şüphe’, bir olay ile olayın geçtiği yerdeki bir ya da birkaç bulgu arasında bir bağlantı olabileceğini düşünmektir. Bu durumda, düşünülen muhtemel bağlantı sınanır, yani bulgu veri (“delil”) haline getirilerek, kurulan bağlantı doğrulanır veya böyle bir bağlantının olmadığı, başka bir deyişle bulgunun o olayla ilgisi olmadığı görülür. Burada bilgisel bakımdan yapılan, dolaylı bir saptama/ bir tespittir: bir bulgu veri haline getirilir. Böylece bu bağlantının saptanması sonucu bulgu delil olarak kullanılabilir ve “delilden sanığa” gidilebilir.

Eğer bu bilgisel yol izlenmeden, bir olay ile bir bulgunun rastlantısal birlikteliğinden hareket edilerek, o olay ile bulgu arasında bir bağlantı o l d u ğ uiddia edilirse; rastlantısal bir bulgu veri ya da delil olarak kabul edilmiş olur, onunla da bu bağlantı iddiası kanıtlanmaya çalışılır. Bu, duruma “dışarıdan” bakanlara “makul” görülebilen, ama mevcut olmayan/uydurulan bir bağlantıdır. Ve bu uydurulan bağlantı birçok insana pahalıya mal olur. Birinci durumda, mevcut olan iki şey arasında mevcut bir bağlantınınsaptanmasıyla; ikinci durumda ise mevcut iki şey, ama aralarında mevcut olmayan bir bağlantı iddiasıyla karşı karşıyayız. Ne var ki, her iki şekilde kurulan bağlantılar, “dışarıdan” bakan birçok insana ‘makul’ görülebilir.

İlgili oldukları tek duruma bakılmadan ele alındıklarında, uydurulan bağlantılar da kendi başlarına “makul” sayılabilir. Bu da, farklı insanların ‘makul’ olandan farklı şeyler anlamalarıyla birlikte, “makul şüphe”yi kaypak bir terim haline getiren ana nedenlerden biri oluyor. Bu düşüncelerle, felsefe bilgisinin yaşamımız için öneminin farkında olan herkesin Felsefe Gününü kutlar, bu bilgiyi etkili kılmaya çalışanlara başarılar dilerim.