Yahya Kemal’in ünlü şiirinin son dizesiymiş: “İnsan alemde hayal ettiği müddetçe yaşar.” Düşlere yer verilmeyen bir yaşam, değerinden çok şey yitiriyor. Yalnız kendimiz, varlıklarımız ve yakın çevremizle yaşayacaklarımız için değil, toplu yaşantılarımız ve buna yön verme yollarımız için de düşlerimiz var. İşte Kent Konseylerinden bir kez haberdar olduk ya, zihinlerimizde bu oluşumlara da dair gelecek biçimlendirmekten kaçınamadık. İlinde ve ilçesinde epey süredir çalışan Kent Konseyleri bulunan duyarlı yurttaşlar olarak bunu bir deneyelim istedik.
Kent Konseylerini, farklı kesimlerden kentlinin bir araya gelip, kent yaşamını, yerelde yapılmakta olanı, geçmişi, şimdisi ve geleceği ile özgürce değerlendirip, ortak görüş ve bazı durumlarda yetkililere iletilecek tavsiyeler oluşturduğu yapılanmalar olarak tanıdık. Bir tarihsel anlamları ve yerel yönetimde yasayla ve ilgili yönetmelikle tanımlanmış konumları var.
Yapı ve varlık nedeni
Kent Konseyleri il merkezinde olduğu kadar ilçelerde de kurulu. Nasıl ki Konsey o ilin ya da ilçenin dernek, vakıf, üniversite, sendika, meslek kuruluşu temsilcilerinin tamamına, muhtarlara ve merkezi yönetimin temsilcilerine açıksa, konseyin meclisleri de daha küçük ölçekteki yerleşimlerdeki ya da belli temalarda ortaklaşan yurttaşlara açık platformlar olarak çalışsın isteniyor. O halde önce rolleriyle ilgili düş: Kent Konseyinin bütünleştirici, uyumlandırıcı, düzenleyici; konseyin meclislerinin (Semt Meclisleri ve Tematik Meclisler olarak iki genel kategori tanımlayalım) bu bütünleşmenin bileşenlerini, girdilerini sağlayacak organlar olarak görüleceği bir gelecek düşlüyoruz. Yerel girişimlerin başlatıcısı yani inisiyatifi oluşturan, duruma bağlı olarak konsey de olabilmeli, meclisleri de. Bir sokak şenliğini tek bir Semt Meclisi tasarlayıp önerirken, Kent Konseyi neden meclislerine bir semtlerarası bir sokak basketbolu turnuvasını düşünmelerini, hazırlığına başlamalarını öneremesin?
Kent Konseylerini genel görüşme, tavır saptama ve inisiyatif benimseme zemini olarak düşünelim. Eylemlilik ve uygulama, konseyle uyum içinde yürüyen başkalarının (derneklerin, proje platformlarının, yurttaş inisiyatiflerinin) işi olsun. Önümüzdeki dönemin konseyin varlığının, gerek semt, gerek tematik özellikli meclisler eliyle sağlandığı bir dönem olacak. Semtlerde olsun, il ve ilçe genelini kapsayıcı ortaklaşmalarda tematikler olsun meclislerin oluşturulması öncelikli görev olarak ele alınacak. Bir hedef mi? Öncelikle Tematik Meclislerin ilgili kesimler için temsil kapsayıcılıklarının sorgulanacağı bir çalışma yapılacaktır. Çankaya’da yaşayan ilgili kimler, hangi sivil kuruluşlar haberdardır Gençlik, Kadın ve Engelli Meclislerimizden? Sonra da Semt Meclislerimizde mahalleli duyumu, ilgisi ne düzeydedir?
Konsey ve meclisleri öncelikle, herhangi bir tüzel kişiliğin —belediye, kamu kuruluşu, şirket, dernek, birlik veya platformun— hizmet organı olarak görülmeyecek. Bu gibi kuruluşların görevlerini yaygınlaştırmaları için meclisleri ya da konseyi doğrudan göreve çağırmalarından kaçınılacak. Bu durumlarda Konseyin işlevi duyuruları yapmak ve ilgililer arasında bağlantı kurmakla sınırlı olacak. Ne Konsey ne de Meclisler, yalnızca muvafakat vermek veya muhalefet etmek amaçlı olacaklar. Değerlendirme ve ortak görüş oluşturup iletmek asıl işleri olarak düşünülecek. Örneğin yerel yönetimin memnuniyet soruşturmalarını yürütmek için kamuoyu araştırma firmalarına verilen ağırlık kadar Konseyin ve Meclislerinin de bir önemi olduğu anlaşılacak ve böylesi uygulamalara başlanacak.
Konsey ve meclislerde işleyiş düzenleyiciliği ilgili Yürütme Kurulları üzerinden yapılıyor. Bu kurullarda belirli kesimlere ayrılmış kotalar doğru bir uygulama olarak öne çıkıyor. Yalnız düşlediğimiz gelecekte, meclislerin her iki kategorisine de kotalarda yer verilmesi var. Ayrıca, başkanlık ve yürütme kurulu görevlerinde dönüşümlülüğü, ardı ardına iki dönem görev alanların, yerlerine yeni adaylar varsa asgari bir dönem ara verdikten sonra yeniden görev almaları, böylece daha çok komşunun görev yürütmesi ve kurulların gönüllü mevkiler dışında başka bir anlamının olmadığının görülmesi kültürü gelişecek.
Halen konsey meclislerinin iki temel sıkıntısı var: Bağımsız davranabilmeleri için işlevlerinin içeriğinin anlaşılarak kendi gündem ve usulleriyle kendi kontrollerindeki ortamlarda çalışma (örneğin iyi kötü yalnız kendilerine ayrılmış birer çalışma mekanı) ve ilgili karar vericilerin bu oluşumları önemsemesi. Düşlenen gelecekte ne olacak? Gün gelecek, seçilmişler ve yürütme görevindekilerin işlerini yaparlarken meclisleri de süreçte bir yere yakıştırdığı görülecek. Hani “Kent Konseyinde buna ne denir?” sorusuna yer açıldığına tanık olacağız. Bunun için “Konseylerin ve meclislerin gücü, etkisindedir.” deniliyor. Fakat kabul etmeliyiz, burada bir tavuk-yumurta ilişkisi var. Hele bir katılımcı sayısı artsın, etkinlikleri başlasın diye beklerken bağımsız çalışma usulleri, mekan ve olanakları ile görüş alma pek gerçekleşmiyor; öte yandan kendi başına davranabilme olanağı ve içtenlikle kulak verme olmayınca katılımcı artmıyor, çeşit çeşit görüşler gelmiyor, etkinlikler başlayamıyor. 2021 yazı sonrası bunların aşılmaya başlayacağını düşlüyoruz. İlk hamle için birbirimizi beklemek yerine, birbirimizi ortaklaşmaya içtenlikle çağıracağız. Böylece Kent Konseyinde ve tüm meclislerinde müzakerecilik iyiden iyiye yerleşecek diye düşlüyoruz. Hiç değilse iki ayda bir geniş katılımlı gündemli forumlar yapılacak. İzlemeye alınmış konular olacak. Bu toplantılara yönetimlerin gündemle ilgili temsilcileri de katılacak, görüşmelerin sonuçları daha sonraki birleşimlerde izlenebilecek. Sağlık ile ilgili konuşulacaksa İl Sağlık Müdürlüğünden, bir parkın yetersizliği gündemde iken Park ve Bahçeler Müdürlüğünden bir temsilcinin dinleyici olarak bulunması kuralı yerleşecek. Konsey Genel Kurulunun yıl içinde asgari iki kez toplanması prensibi yerleşecek.
Konseyimiz ve meclislerinin 2021 yazı sonrası daha sık ve kalabalık görüşmeleri olacak diye düşlüyoruz. Yaşamın değişen, sanat ve kültürün eylemlilikleriyle anlam kazanan, renklenen yüzünü daha çok komşunun tanıyıp paylaşmasını sağlayacak ortamlarını sürdürme olanakları doğacak. Buluşmaları teşvik edici gündemler ve yerelde günceli takip olanakları yaratılacak. Bunun yolu izleme konularının ve geniş kapsamlı iletişimin başlatılması olacak. Mahallelerin herkesin görebileceği merkezi yerlerinde gündelik yaşamın bir parçası haline gelecek, haberleri, ilanları devamlı güncellenen elektronik duyuru panoları ve internet üzerinden gündem başlıklarının aktarılmasına, hemşeri etkinliklerinin izlenmesine yarayacak sayfalar bu konuda baş rol oynayacak. Belki şenliklerden, karşılaşmalardan, gösterilerden zaman zaman canlı yayınlar yapılmaya başlayacak.
Olmayacak şeyler de var. Düşlerde bunların gitgide azalmasına da yer veriyoruz. Konsey ve meclisleri sınırlı bir kesimin ilgilerine uygun proje kuluçkalığı yapılmayacak. Böyle olduğu müddetçe çokluğu ve aidiyeti sağlamanın güç olduğunu görüyoruz. Konsey ve Meclisler dar bir kesimin yeni ‘faaliyet alanı’ olmayacak. Zaten toplumda sorunlarını, çareleri görüşme ve irade oluşturmayla halletme yolunda isteksiz olanlar çoğunlukta. Bu çoğunluğun, Konseyi ve meclislerini kendi halinde yaşayan küçük grupların başka bir buluşma fırsatı diye algıladığında, bu katılım ortamlarına yakınlık duymasını bekleyemeyiz. Düşlediğimiz konsey geleceğinde büyük ölçüde kapsayıcı konularda projelere ağırlık verilecek, bu yenilikler hak ettikleri geniş zeminlerde görüşülecek. Spor yapmaya ayrılmış alanlar, sporun tek bir dalının meraklılarına değil, komşulardan geniş bir çevrenin ilgisine açılması için kapsayıcı bir biçimde ele alınacak. Bir gösteri, öncelikle kimlerin ilgisini çeker diye ele alınıp tasarlanacak. Konseylerin önemli bir katkısı da eşitlikçiliğin açıkça güdülmesi olacak. Ele alınan konuların her yaş ve cinsiyete, bedensel ve zihinsel her yeterlik düzeyindeki yurttaşa ne kadar seslenebileceği özellikle incelecek, doğrudan ilgili tarafların kendilerini ifade etmeleriyle anlaşılacak.
Yerel ilişkilerin yalnız sorun çözmek için değil, yerel yaşama yenilikler katmak ve böylelikle toplumsal kapasiteyi, kaliteyi sürekli artırmak amacıyla kurulması hedeflenecek. Konsey ve meclisler, birer yakınma zemini olmaktan öte bir çerçevede görülecek. Mahallelerin, gündüz ve akşamları iş, alışveriş ve toplumsallaşma için hep uzağında kalınan, yalnız geceleri kendi başına dinlenmek için dönülen yerler olmaktan çıkarmanın yol ve yöntemleri oluşturulmaya başlanacak. Yaşadığımız yerlerin içinde vakit geçirmenin özleneceği, yaşam pratiğine zaman zaman yeni olanakların eklendiği çevrelere dönüştürmenin seçenekleri yaratılacak.
Tarafsızlığını temin etmek konseyin önem verdiği değerlerin başında gelecek. Bunun yolunun nitelikli ve eşit söz ve sorgulama hakkı olduğunu tespit ederek yola çıkılacak. Bir defa görüşmelere sözle katılmak için öncesinde belirli bir katılımcılığın gösterilmesi istenecek. Konsey ve Meclisleri, bir kez uğrayıp içini döktükten sonra bir daha uğranılmayan zeminler olmayacak. Yakınılan alanlarda etraflı görüşme, her konunun ilgili taraflarını tanıyıp görüşmeye çağırma ve ilgili tarafları dinleme yolları açılacak. Bundan da öte, taraf olanların söylediklerini diğerlerine açıklamalarında destek verecek bilgi edinme olanakları eşitliğe özen gösterilerek sağlanacak. Siyasette seçimli görevlere başvuranların konsey ve meclislerin yürütücü kurullarından ayrılmaları kuralı yerleşecek. Görevlere sınırsız biçimde ardı ardına aday olmanın yerine, belirli dönemsel kısıtlamalar ile hemşerilerin geniş bir kesiminin görev almalarının ve işbirliğinin kolaylaştırılması sağlanacak. Görev alanlar arasında cinsiyet eşitliğinin sağlanmasına özen gösterecek düzenlemeler gündeme getirilecek diye düşlüyoruz.
Ünlü fizikçi Albert Einstein’ın dediği ne doğrudur: “Mantık sizi bir noktadan ileriye götürür. Hayal gücü ise her yere.”. Elbette bu “her yer”lerin hepsinin oraya varıldığı an için olumlu olması beklenemez. Ama olumsuzluklardan en sağlıklı kurtuluş yolu çoğul aklı ortaklaştırmaktır. İlimiz ve ilçemizdeki Kent Konseylerini, her şeyden önce bu ortaklaşma zemini olacakları hayali için benimsiyor, o günleri de birlik içinde, geleceğe güven duyarak, coşkuyla bekliyoruz.
| Yazar | Gaye Erer & Sinan Kayalıgil |
